Президент башында турган улуттук кеңеш кезектеги жыйынга чогулуп, өлкөнү өнүктүрүүнүн стратегиясын жана 2015-жылдагы парламенттик шайлоого даярдык маселесин талкуулады.
Макаланын түп нускасы «Азаттык» радиосунун сайтына чыккан. Автору — Уланбек Эгизбаев.
Өлкөнү өнүктүрүү боюнча улуттук кеңештин жыйынында негизги басым 2015-жылдагы парламенттик шайлоого жасалды. Анда парламент депутаттары тарабынан иштелип чыккан шайлоо боюнча мыйзам долбооруна ача пикирлер айтылды. Сунушталган мыйзам долбоорундагы башкы өзгөчөлүк-шайлоо партиялык тизме менен өтөт, бирок талапкерлердин депутат болор-болбосу өз аймагындагы алган добушунан көз каранды.
Демилгечилердин айтымында, мындай өзгөртүү парламентте ар бир аймактын кызыкчылыгын коргоого мүмкүнчүлүк түзүп, партиянын башындагы эки-үч лидердин арты менен Жогорку Кеңешке кокустан келип калган депутаттардын санын кыскартмак жана талапкерлер тизмеде канчанчы тургандыгына карабастан, өз окуругунда алган добушуна жараша нары-бери жылмак.
Бирок долбоорду сындагандар, ал ансыз да жердешчилик гүлдөп турган Кыргызстанда аймактык бөлүнүүчүлүктү күчөтөт деп чочулашууда жана 2010-жылдагы шайлоодой эле өлкөнүн бардык аймагы бирдиктүү бир округ болушун жакташат.
“Оорукчан” партиялар жана талапкерлер...
Президент Алмазбек Атамбаев жаңы мыйзамдын кемчиликтери толукталбаса ага вето коёрун, болбосо алдыдагы шайлоону 2010-жылдагы мыйзам менен өткөрүү керектигин белгиледи.
Атамбаев сунушталып жаткан можаритардык жаңы системага каршы эместигин, бирок бул ыкма Кыргызстан үчүн али эрте экенин кошумчалады. Анын айтымында, шайлоо аймактык тизме менен өтсө, анда парламентке жалаң капчыктуулар келип, жаштар, аялдар жана улуттук азчылык өкүлдөрү четте калат.
Деген менен “Ата Мекен” фракциясынын лидери, аймактык тизме менен шайлоо боюнча мыйзам долбоорунун автору Өмүрбек Текебаев президент айтып жаткан кемчиликтер эске алынганын айтууда.
Саясый партиялардын талапкерлеринин бирдиктүү тизмесин тогуз аймакка бөлүү боюнча мыйзам долбоору парламентте биринчи окууда 86 добуш менен кабыл алынган.
Жаңы мыйзам элди тогузга бөлөбү?
Айрым саясатчылар сунушталып жаткан бул мыйзам ансыз да жердешчилик гүлдөп турган Кыргызстанда аймактык бөлүнүүчүлүккө алып келет деп чочулап келишет. “Ата Журт” фракциясынын лидери Жылдыз Жолдошова аталган мыйзам долбооруна каршылыгын мындайча билдирди.
Борбордук шайлоо комиссиясынын мүчөсү Ишенбай Кадырбеков 2015-жылдагы шайлоо жаңы мыйзамдын негизинде өтпөсө, парламентке кайра эле капчыктуулар, мыйзам чыгаруу ишмердигинен кабары жоктор топтолот деп кабатыр. Ал 2010-жылдагы парламенттик шайлоонун негизги кемчилиги катары буларды атады.
- Эң негизги катачылык шайлоо системасын жокко чыгарып, шайлоочуларды добуш берүү укугу менен гана чектеп койгон. Тактап айтканда шайлоочулар бир партияга добуш берүү укугун беш жылга берип жатат. Анан ошол шайлоочу партиядагы 120 адамдын ким экенин билбей туруп эле добуш берди. Кээ бир партиялар бизнес долбоор катары пайда болуп, добуштарды сатып алды да парламентке келди. Анан ошондой жол менен келген депутаттардан эмнени күтсө болот?
Айрым адистер жаңы сунушталып жаткан мыйзамды Жогорку Кеңеш кабыл алган күндө да президент четке кагат деп, эмитен боолгоп келишет. Алардын айтымында, азыркы парламенттеги айрым партиялар аймактардан жетишүү добуш ала албайт жана алар да аталган мыйзамга каршы чыгышат.
Кыргызстанда 2010-жылы өткөн парламенттик шайлоодо партиялык тизме менен 5 партия парламентке келген. Кийинки шайлоо келерки жылдын күзүндө болот.